شوش شهر باستانی با دیدنی های تاریخی

شهر باستانی و تاریخی شوش که در استان خوزستان قرار دارد یکی از قدیمی ترین سکونتگاه‌ها و شهرهای جهان است که قدمت آن را به بیش از چهار هزار سال قبل از میلاد مسیح نسبت می دهند. با وجود این که شوش قدیمی ترین شهر جهان نیست اما طبق اسنادی که باستان شناسان یافته اند این شهر یکی از مهم ترین و با شکوه ترین شهرهای زمان خود بوده و فعالیت های باستان شناسی و کاوشگری هنوز هم در آن ادامه دارد. شوش در سال 2015 در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید و این خود گواه این مطلب است که نباید فرصت بازدید از این شهر تاریخی و زیبا را از دست داد. در این مطلب قصد داریم ابتدا شما را با تاریخچه و قدمت شهر آشنا سازیم سپس به معرفی تعدادی از جاذبه های گردشگری و باستانی این شهر بپردازیم و در مورد برخی توضیحاتی ارائه کنیم. با فلاوینگو همراه باشید.

تاریخچه شهر شوش

در تمام متون و کتیبه های قدیمی از شوش به عنوان شهری بسیار مهم یاد شده است. در این شهر دو تن از پیامبران الهی، یعنی دانیال نبی و نحمیای پیامبر نیز زندگی می کردند. در مورد نام شوش گمانه زنی های بسیاری وجود دارد. برخی شوش را به معنای خوش و خرم می دانند و عده ای دیگر شوش یا شوشن را گل سوسن ترجمه کرده اند؛ اما به احتمال قوی شوش را در گذشته شوشون یا شوشان می نامیدند که از الهه ای ایلامی با نام اینشوشیناک الهام گرفته شده است. اینشوشیناک یکی از الهه های تمدن کهن ایلام بوده است.

شوش دو دوران طلایی را سپری کرده است که وجود این دوران ها دلیل شهرت و معروفیت بسیار این شهر هستند. دورۀ اول که دوران شیلهاک اینشوشیناک بوده و دوران دوم این شهر که در زمان حکمرانی داریوش اول در زمان سلطنت هخامنشیان بوده است. منطقه باستانی شوش را می توان به چهار بخش اصلی تقسیم کرد که هر کدام از این چهار بخش قسمتی از داستان شوش باستان را روایت می کنند. تپۀ آکروپل، تپۀ آپادانا، شهر پیشه وران و شهر شاهی.

در زمان سلطنت ناصرالدین شاه بود که فرانسوی ها متوجه شدند شوش تا میزان قدیمی است و از نظر باستانی بسیار حائز اهمیت می باشد. آن ها فهمیدند که این سرزمین همان شهر شوشان افسانه ای است که در موردش داستان های زیادی گفته شده و کسی از محل دقیق آن خبر ندارد. کاوش های باستان شناسی در این منطقه آغاز شد و این کاوش ها آسیب زیادی به بافت کهن و قدیمی شوش زد و آثاری که به سلامت از این کاوش ها بیرون آمد به صورت غیر قانونی از ایران خارج شد. برخی از این آثار را امروزه در موزۀ لوور پاریس می توانید مشاهده کنید. از میان مهم ترین آثار دزدیده شده می توان به سر ستونی به شکل گاو دو سر که در حدود 10 تن وزن دارد، دیوارهای آجری لعاب دار با نقش گاو، شیر و انسان و همچنین ظروف و کتیبه های کهن اشاره کرد. زمانی که فرانسوی ها مجبور به ترک شوش شدند هر چه باقی مانده بود را تخریب کردند تا بر ارزش گنجینه ای که داشتند بی افزایند.

جاذبه های گردشگری شوش

1. تپه باستانی آکروپل

برای پیدا کردن آکروپل کافی است به دنبال بلند ترین تپه در منطقۀ باستانی شوش باشید. اولین چیزی که خواهید دید یک برجستگی بزرگ از جنس خاک است که در واقع شاخص ارتفاع می باشد. با استفاده از این برجستگی می توانید متوجه شوید که قبل از آغاز حفاری ها سطح زمین کجا بوده و عمق حفاری ها تا چه حد است. در دل تپۀ باستانی آکروپل آثاری پیدا شده که متعلق به قبل از دوران ایلامی ها بوده است؛ اما مهم ترین سازه های این تپه در زمان حکومت ایلامی ها ساخته شده و تحقیقات و کاوش ها نشان می دهد که پس از ایلامی ها، تپۀ آکروپل در زمان حکومت هایی بعدی همچون مادها، هخامنشیان، سلوکیان، ساسانیان و دورۀ اسلام نیز رونق و اعتبار داشته و با حملۀ مغول این شهر به سمت فراموش شدن حرکت کرده است. بیشتر آثار باستانی و تاریخی ای که در شهر شوش پیدا شده متعلق به تپۀ آکروپل است که از مهم ترین آن ها می توان به مجسمه معروف ملکه ناپیرآسو، لوح قانون حمورابی و لیوان مشهور سفالی اشاره کرد. در این تپه حدود 27 لایه یا طبقه باستان شناسی پیدا شده که نشان می دهد این تپه در طول تاریخ 27 بار دستخوش تغییرات شده است.

2. تپۀ آپادانا

در دومین دوران طلایی شوش و در زمان داریوش اول، شوش دوباره رونق گرفت و دوران دوم طلایی خود را شروع کرد. داریوش در شوش و پارسه دو کاخ ساخت که هر کدام از هفتاد و دو ستون سنگی تشکیل شده بودند گویا عدد 72 برای او و هخامنشیان عددی مهم و با قداست بوده است. این کاخ ها را آپادانا به معنای بار علم نامیدند. مردم در این کاخ ها می توانستند از نزدیک به ملاقات شاه بروند و شکایت ها خود بگویند و از او طلب قضاوت کنند. ستون های آپادانا مدور بود و پایه های آن به گل نیلوفر آبی یا لوتوس مزین بود. بر بالای هر کدام از این ستون های 18 متری سر ستون های بزرگی به شکل دو گاو شاخ‌دار قرار داشت که وزن هر کدام از آن ها حدود 10 تن بوده است. دیوارهای کاخ را با آجرهای لعاب دار به زیبایی هر چه تمام تر تزیین کرده بودند. آپادانای شوش در زمان اردشیر اول آتش گرفت و در زمان اردشیر دوم بازسازی شد. آپادانای شوش تا زمان اشکانیان پا برجا بود.

3. شهر پیشه وران

پیشه وران و صنعت گران در گذشته آدم های معمولی ای نبودند و هنر هنرمندان و پیشه وران شوش حتی از بقیه نقاط بهتر بود که مجسمۀ تاپیرآسو به تنهایی گواه این مطلب است. این پیشه وران، صنعتگران و هنرمندان در شهرکی فاخر زندگی می کردند که کاخ شاهور یا شاوور در این منطقه بنا شده است. این کاخ با 64 ستون شبیه به ستون های آپادانا بنا شده اما از نظر اندازه از آن ها کوچک تر است. کشف این کاخ نقد و نظریۀ کسانی که تخت جمشید را بنایی ناتمام می دانستند بی اعتبار کرد زیرا یکی از دلایل آن ها این بود بعدها کاخی شبیه آن ساخته نشده است.

4. شهر شاهی

در زمانی که شوش دوران طلایی خود را سپری می کرد و در زمان های قدیم دستگاه حکومتی فقط از شاه و خانواده اش تشکیل نمی شد. بزرگان، نجیب زادگان و صاحبان منصب و قدرت نیز در شهر شاهی زندگی می کردند. پس از آتش گرفتن آپادانا، شهر شاهی بنا شد که بسیار شبیه آپادانا بود اما در ابعادی کوچک تر ساخته شد. ستون های این کاخ از جنس آجر بود و به احتمال زیاد این کاح که به هدیش معروف بود، کاخی موقتی بود و قرار بود تا زمان بازسازی آپادانا از آن استفاده شود به همین دلیل در زمان کوتاه تری ساخته شد و از مصالحی ساده تر در آن استفاده و با شکوه جلالی کمتر بنا شد.

5.زیگورات چغازنبیل

نوبت به معرفی یکی از معروف ترین و اسرار آمیز ترین بناهای تاریخی ایران و جهان رسید. زیگورات جغازنبیل با شهرتی جهانی در زمان اونتاش ناپیراشا ساخته شد. در این بنا علاوه بر معبد اصلی، 11 معبد و عبادتگاه دیگر برای خدایان فرعی آن زمان نیز ساخته شد. بسیاری بر این باورند که اونتاش قبل از این که این بنا را تمام کند و برای تمام 22 خدا معبد بسازد از دنیا رفته و این بنا نا تمام است. کاخ های شاهی و گورهای خانواده سلطنتی نیز در این بنا به چشم می خورد. شاید هدف اونتاش از ساخت زیگورات چغازنبیل این بود که یک مرکز جدید و جامع مذهبی را در شوش بسازد. بعد از مرگ او جغازنبیل تا مدت ها اهمیت مذهبی خود را حفظ کرد. زیگورات چغازنبیل را می توان اولین اثری دانست که در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است. این بنا سالم ترین و دست نخورده ترین بنای باقی مانده از دو هزار سال پیش از میلاد مسیح است و یکی از دلایل معروفیت و اهمیت آن نیز همین است. این بنا در اصل 5 طبقه بوده که اکنون تقریباً دو طبقه از آن باقی مانده است. این ساختمان از مربعی به اضلاع 20/105 متر ساخته شده و ارتفاع این بنا در زمان شکوه آن 52 متر می دانند که اکنون تنها 25 متر از آن باقی مانده است

6. قلعه باستان شناسی

قلعۀ باستان شناسی که به قلعۀ شوش نیز معروف است قلعه ای است که مدت زیادی از ساخت آن نمی گذرد. بله درست خواندید این قلعه نه متعلق به دوران ایلامی ها است و نه هخامنشی ها و نه حتی سلسله های بعدی. این قلعه را باستان شناسان فرانسوی در زمان کشف شوش ساختند. آن ها می دانستند که می خواهند برای مدتی طولانی اینجا بمانند و می خواستند هر چه می توانستند بیابند و با خود ببرند، پس با استفاده از آجر های باستانی منطقه شوش این قلعه را شبیه قلعه های نظامی ساختند. شاید وجود همین قلعه و دیدن آجر هایی با زبان های میخی، ایلامی و هخامنشی در دیوار آن است که باعث می شود باور نکنیم که فرانسوی ها نیت دوستانه ای داشته باشند و فقط قصدشان کاوش علمی بوده است. به خاطر همین آجر ها به قلعه باستان شناسی، موزۀ آجر شناسی نیز گفته می شود. شاید تنها نکته مثبت این قلعه این بود که بسیاری از آجرهای قدیمی و به دست آمده از منطقه شوش در ایران باقی ماند و به غارت نرفت.

7. حرم دانیال نبی

دانیال نبی یکی از پیامبران الهی بود که در حدود قرن هفتم پیش از میلاد مسیح زندگی می کرد. او که به همراه یهودیانی که توسط بابلی ها به اسارت گرفته شده بودند به بین النهرین آمد و از آنجا به شوش وارد شد. آرامگاه این پیامبر الهی در کنار رودخانۀ شاوور است و هر سال زائرانی از ایران و سراسر جهان دارد.

8. موزه شوش

موزۀ شوش برای به نمایش گذاشتن بسیاری از آثار کشف شده و باقی مانده در ایران از منطقه شوش در سال 13452 در کنار محوطۀ باستانی و قدیمی شوش ساخته و افتتاح شد. این موزه آثار با ارزشی از دوران های مختلف تاریخ را در خود جای داده و یکی از بهترین مکان ها برای دیدن اشیا تاریخی ایران است.

9. ایوان کرخه

در 25 کیلومتری غرب شوش و در کنار ساحل رودخانه کرخه شاپور دوم ساسانی شهری جدید بنا کرد که در کتیبه های کهم از آن با نام کردشاپور نام برده اند. کرد شاپور یعنی شهری که شاپور آن را ساخته است و امروزه به آن ایوان کرخه می گویند. پرفسور گیرشمن در سال 1950 میلادی در این شهر دست به کاوش و حفاری زد و بقایای بیشتری از آن را آشکار ساخت. شهر به شکل مستطیل است و چهار کیلومتر طول و یک کیلومتر عرض دارد. باروی مستحکمی ساخته شده از خشت این شهر را در بر گفته بود. آثار دو بنای مهم در این شهر پیدا شد که یکی کاخی بود که از آجر و ساروج ساخته شده بود و دیگری کاخی بود کوشک سه ایوانی و دیوار های آن را نقاشی های زیبایی در بر گرفته بود. ایوان کرخه دارای انواع تأسیسات شهری از جمله کارگاه های بافندگی ابریشم بوده و پارچه های ابریشمی از این شهر به نقاط مختلف صادر می شد.

10. پارک ملی کرخه

پارک ملی کرخه که منطقه ای حفاظت شده است از یک قسمت تپه ماهوری در شما و یک بخش دشتی در جنوب آن تشکیل شده است. رودخانه کرخه از میان این پارک عبور کرده و در دو طرف این رودخانه که جنگل های گرمسیری رشد می کند حیوانات بسیاری زندگی می کنند. در این منطقه جنگل های زیبایی نظیر جنگل قلعه نصیر وجود دارد که چشم انداز زیبایی دارد. از دیگر جاذبه های این منطقه می توان به سرچشمه رودخانه شاوور اشاره کرد.

این ها تنها بخشی از جاذبه های دیدنی، تاریخی و طبیعی شهر باستانی شوش است و قطعاً در سفر به این شهر به بسیاری موارد دیگر نیز بر خواهید خورد. هر چند که توضیحات این مطلب نیز نمی تواند به صورت کامل زیبایی و قدمت و عظمت این شهر تاریخی را به تصویر بکشد.