پس از ریزش دیوار برلین و قانونی شدن مالکیت خصوصی، بالاخره بلغاری‌ها تونستن برای خودشون کسب‌وکاری راه بندازن؛ هرچند که اجاره کردن مغازه برای اونها خیلی گرون بود؛ ولی در مدت‌زمان کوتاهی با به‌وجود اومدن مغازه‌های زیرزمینی (کِلِک) در حاشیه پیاده‌روهای پایتخت این کشور یعنی صوفیه به کسب‌وکار خودشون رونق دادن. برای آشنا شدن با این مغازه‌های زیرزمینی با «عالی‌گشت» همراه بشید.
مغازه‌های زیرزمینی منحصربه‌فردی که در زیرزمین ساختمون‌های قدیمی کشور بلغارستان قرار دارن از طریق پنجره‌ای که ارتفاع چندانی با سطح زمین نداره با مردم در ارتباط هستن. قفسه‌های شیشه‌ای رنگارنگی که در اطراف پنجره نصب شدن به مردم نشون می‌دن که فروشگاهشون چه چیزی برای عرضه داره. بیشتر این مغازه‌ها اجناسی مثل سیگار، خوراکی‌های کوچیک، نوشیدنی و … می‌فروشن، هرچند مغازه‌هایی مثل تعمیرات کفش و شغل‌های دیگه خدماتی هم به‌چشم می‌خورن. مشتری‌ها برای سفارش و پرداخت به فروشنده از پنجره باید روی زمین چمباتمه بزنن. این مغازه‌ها به این سبب مغازه‌های چمباتمه‌ای یا زانویی می‌گن که مشتری جهت ارتباط با فروشنده باید روی زمین چمباتمه یا زانو بزنه، هرچند در زبان فارسی از اصطلاح مغازه‌های زیرزمینی برای اشاره به این مغازه‌ها استفاده می‌شه. این مغازه‌ها اغلب تا دیروقت و حتی گاهی در تمام ۷ روز هفته به‌صورت ۲۴ ساعته باز هستن.
سال‌های زیادیه که مغازه‌های زیرزمینی تقریباً در همه خیابون‌های صوفیه خودنمایی می‌کنن. ایوایلو گتوو، هنرمندی که یک مجموعه نقاشی بزرگ از مغازه‌های زیرزمینی کشیده، این مغازه‌ها رو این‌جوری توصیف می‌کنه: مغازه‌های دم‌دستی کوچیکی که «سیگار عابران رو فراهم یا عطش نیمروزی مردمی که در ایستگاه‌های اتوبوس در انتظارن رو برطرف می‌کنن» و به نظر می‌رسه درست همون اقلامِ مورد نیاز مردم رو می‌فروشن که مردم برای خریدنشون هیچ اِبایی برای خم شدن تا سطح زمین رو ندارن. بااین‌وجود، این مغازه‌های منحصربه‌فرد با گذر زمان به‌تدریج در حال ناپدید شدن هستن و اونهایی هم که باز می‌مونن، صرفاً به این جهته که به جاذبه‌ای گردشگری تبدیل‌شدن که داستان گذر بلغارستان از کمونیسم رو به‌طور زنده روایت می‌کنن.
صرف‌نظر از ارتباط تاریخی، مغازه‌های زیرزمینی، نمونه تحسین‌برانگیزی از شهرسازی پایین به بالا هستن. این شهرسازی گونه‌ای از شهرسازی پایین به بالاست که از انگیزه‌های اقتصادی شرافتمندانه‌ای ناشی شده؛ چراکه پس از سقوط کمونیسم، بلغاری‌ها خودشون باید عهده‌دار امور اقتصادی‌شون می‌شدن که بسیاری از اونها شانس خود رو در فروختن اجناسشون از پنجره همین زیرزمین‌ها امتحان کردن.
سفر خوبی داشته باشید!